Grupa szkoleniowa | Prowadzenie szkoleń | Psychologia 
1 komentarz
Model ról zespołowych to element łączący wszystkie role występujące w zespole i obrazujący zależności między nimi.
Jako model ról zespołowych używam modelu dynamiki klasyfikacyjnej Schindlera (Hochreiter, 2008). Przedstawia go rysunek nr 1.
Model ten zawiera cztery pozycje, które może przyjąć każdy członek zespołu (Alfa, Beta, Gamma i Omega) oraz jedną pozycję spoza zespołu (Przeciwnik). Przyjrzyjmy się bliżej poszczególnym pozycjom:
Rys. 1. Model dynamiki klasyfikacyjnej Schindlera
- Alfa – to lider, przywódca. Osoba kierująca zespołem. Alfa jest aktywny, wszechobecny. Większość członków zespołu identyfikuje się z nim. Widzą
w nim osobę, która trzyma zespół razem i dobrze nim kieruje. Owa identyfikacja i poparcie ze strony zespołu są konieczne, aby alfa był liderem. Kiedy alfa traci poparcie, trudno jest mu sprawnie kierować zespołem. Alfa jest tylko jeden. Kiedy ktoś inny chce być liderem, alfa odbiera to jako atak i podejmuje kroki konieczne do pozbycia się konkurenta.
- Beta – to człowiek posiadający wiedzę fachową z danego obszaru, potrzebnego zespołowi do osiągania przyjętych celów. Trener budujący zespół przyjmuje pozycję beta. Jeśli zespół zajmuje się wdrożeniem systemu zarządzania jakością, pozycję beta zajmuje osoba o największej wiedzy i doświadczeniu w tym zakresie. Beta otrzymuje swoją pozycję dzięki swoim osiągnięciom i doświadczeniu w danym temacie oraz poparciu ze strony Alfy. Beta stanowi dopełnienie Alfy pod względem wiedzy. Nie może przejmować kierowniczych funkcji Alfy. W takiej sytuacji Alfa poczuje się zagrożony, zaatakuje i usunie z zespołu Betę. W niektórych zespołach Alfa pełni również rolę Bety. Np. kierownik zespołu sprzedażowego zazwyczaj jest też ekspertem z zakresu sprzedaży.
- Gamma – to nie wyróżniający się z tłumu członek zespołu. Zawsze wspiera Alfę i oczekuje od niego obrony przed Przeciwnikiem i ewentualnymi atakami Omegi. Gamma nie ma umiejętności przywódczych, toteż nie zagraża Alfie. Nie posiada też wiedzy eksperckiej, toteż nie zagraża Becie. Gamma jest typowym wykonawcą, którego owoce pracy są widoczne na zewnątrz zespołu.
Pozycję Gamma może przyjąć: realizator, lokomotywa, myśliciel, poszukiwacz źródeł, dusza zespołu, skrupulatny wykonawca.
Pozycja Gamma jest więc najliczniej obsadzona. Stanowi ona większą część zespołu.
- Omega – pozycję tę zajmują osoby wątpiące, lub hamujące zespół. Osobą „wątpiącą” w pozytywnym znaczeniu jest krytyk wartościujący. On krytykuje działania zespołu, gdyż dostrzega negatywne skutki owych działań. Wątpi
i krytykuje, żeby zapobiec błędom. Pozostałe osoby zajmujące pozycję Omega, to osoby nie potrafiące sprostać wymaganiom Alfy i pozostałych członków zespołu. Ciągle narzekają na nadmiar zadań, niskie wynagrodzenie, brak miejsca na parkingu itp. Często atakują ambitnych członków zespołu, którzy bardzo się starają. Omegi często koncentrują na sobie złość Alfy i Gammy. Są obwiniane
o opóźnienia i powstające trudności. Pozostali członkowie zespołu czynią z nich przysłowiowego kozła ofiarnego i starają się usunąć z zespołu. Problem
w tym, że kiedy usuną wszystkie Omegi, szybko znajdą kolejne na ich miejsce. Omeg nie należy usuwać za wszelką cenę, lecz kontrolować ich ilość, żeby zbyt nie urosła. Omegi mają jedną podstawową zaletę: cementują pozostałych członków zespołu i pomagają utrzymać wysoką produktywność zespołu. Osoby wykonujące dużo pracy w zespole zamiast krytykować siebie i odrywać od pracy, krytykują i tak mało efektywne Omegi.
Omegi po części identyfikują się z Przeciwnikiem, ponieważ mają poglądy podobne do niego. Różnią się od Przeciwnika tym, że nie mają tak dużej mocy sprawczej i nie stanowią takiego zagrożenia jak Przeciwnik.
- Przeciwnik – to osoby jak i zespoły konkurujące z danym zespołem, stanowiące dla niego zagrożenie. Przeciwnik jest potrzebny dla koncentracji sił w zespole. Jeśli zespół nie posiada żadnego przeciwnika spada jego poziom mobilizacji
i chęci działania. Zespół ogarnia zbyt duża swoboda i klimat sielanki. Spada jego produktywność.
Jeśli przeciwnik jest błędnie określony może okazać się, że członkowie zespołu szukają go na siłę. Atakują Omegi, Betę, albo Alfę. Czasem zespół sprzedażowy nie widzący przeciwnika, traktuje klientów firmy jako swoich największych wrogów, którzy nie kupują i przez to są przyczyną wszelkich problemów zespołu sprzedażowego.
Model ról zespołowych pomaga trenerowi kierować dynamiką relacji w zespole. Pomaga również wyjaśniać przyczyny wielu konfliktów. Dla trenera płynie z niego kilka wniosków:
- Wchodząc do zespołu przyjmuj pozycję Beta. Nigdy nie przejmuj funkcji Alfy. Nawet jeśli potrafisz pokierować zespołem lepiej niż on. Jeśli któryś członek zespołu zapyta Ciebie o pozwolenie na coś, co leży w zakresie decyzji Alfy, NIE odpowiadaj. Powiedz, że tego typu decyzje podejmuje kierownik zespołu.
Nigdy nie przyjmuj też roli Gammy. Staniesz się szarą myszką, z którą nikt nie będzie się liczył. Nawet jako trener-moderator, bądź Betą (ekspertem-moderatorem).
- Prawidłowo określ Przeciwników zespołu. Nie możesz dopuścić do sytuacji, w której członkowie zespołu będą widzieli Przeciwnika we własnym zespole, firmie, lub klientach firmy. Kiedy zauważysz błędnie określonego Przeciwnika, porozmawiaj z zespołem na ten temat. Możesz nawet opisać im model ról zespołowych i wyjaśnić zależności poszczególnych pozycji.
- Pilnuj, aby nowy członek zespołu przyjął pozycję Gammy, a nie Omegi. Często nowe osoby dołączające do zespołu, będące mało doświadczonymi pracownikami, postrzegane są jako Omegi, które opóźniają zespół. Przez to nie mogą „zaaklimatyzować się” w zespole.
- Kierownik zespołu w trudnych chwilach może postrzegać wszystkich pozostałych członków jako Przeciwników, bądź Omegi. Nie pozwól, aby wszystkich krytykował. Są też kierownicy, którzy w czasie kryzysu tracą wiarę we własne możliwości. Wówczas chcą, żeby Beta pokierował zespołem
w jego imieniu. Nie gódź się na to, bo zespół odrzuci dawnego lidera. Kiedy Ty odejdziesz, zespół nie zaakceptuje dawnego lidera. Pomóż liderowi pełnić swoje obowiązki. Porozmawiaj z nim na osobności, zapewnij o wsparciu i pomocy. Wyjaśnij również dlaczego nie możesz przejąć jego funkcji.
- Nie rywalizuj z innymi członkami zespołu zajmującymi pozycję Beta. Uświadom każdą Betę, że jest ekspertem w wąskim zakresie wiedzy. Ty jesteś ekspertem od budowania zespołu, ktoś inny jest ekspertem od sprzedaży, a ktoś inny od zarządzania jakością itp.
Jeśli ktoś będzie chciał przejąć Twoją rolę eksperta od budowania zespołu, bądź asertywny – nie pozwól mu na to, ale również nie atakuj go. Wysłuchaj jego rad na temat budowania zespołu, podziękuj za nie. Poproś tę osobę, żeby ze wszystkimi pomysłami co do budowy zespołu zwracała się do Ciebie i je z Tobą omawiała, ponieważ to Ty jesteś odpowiedzialny za budowę zespołu. Nie pozwól jej na żadną samowolę i budowanie zespołu za Twoimi plecami.
Powyższy artykuł pochodzi z mojej książki „Budowanie i doskonalenie zespołu”.
Bibliografia:
- Hochreiter, K. Zusammenfassung der Positionen des Rangdynamik-Modells nach Schindler. Unveröffentlichtes Arbeitspapier [w]: Gellert, M., Nowak, K. (2008). Zespół. Gdańsk: GWP
PS. Jeśli artykuł spodobał Ci się, polub nasz fanpage:
